To τρίμηνο πρόγραμμα ανάρρωσης

Το τρίμηνο θεωρείται σαν ο φυσιολογικός χρόνος ανάρρωσης μετά τον οποίο η επούλωση έχει ολοκληρωθεί. Ο ασθενής, σε συνεννόηση με τον καρδιολόγο του, συνήθως σταματά όλα σχεδόν τα φάρμακα, εκτός από την ασπιρίνη ή την αντιπηκτική αγωγή.

Σωματική άσκηση

Ο ασθενής στο διάστημα αυτό αυξάνει σταδιακά τις δραστηριότητές του με την προοπτική να επιστρέψει στο φυσιολογικό ρυθμό ζωής στο τέλος του τριμήνου. Η πρόοδος στις δραστηριότητες δεν πρέπει να είναι προσκολλημένη σε κάποιο αυστηρό πρωτόκολλο, αλλά εξαρτάται από την ιδιοσυγκρασία του κάθε ατόμου και τη βαρύτητα της καρδιοπάθειάς του προεγχειρητικά. Τα οφέλη από την άσκηση είναι:

• αύξηση του ρυθμού και του βάθους της αναπνοής έτσι πιο πολύ οξυγόνο παρέχεται στο σώμα
• αύξηση της συσταλτικότητας της καρδιάς, η οποία, με τη σειρά της, βελτιώνει την κυκλοφορία του αίματος που μεταφέρει το οξυγόνο σε όλο το σώμα
• ελάττωση του άγχους και της κούρασης, διευκόλυνση της χαλάρωσης και αίσθημα υγείας

Το βάδισμα όχι μόνο επιτρέπεται αλλά και επιβάλλεται. Θα πρέπει να γίνει σταδιακά προσθέτοντας καθημερινά περισσό-τερα μέτρα στην πορεία. Η έναρξη γίνεται με 500-600 μέτρα την ημέρα και σε 4 εβδομάδες ο ασθενής πρέπει να βαδίζει 4-5 χιλιόμετρα ημερησίως σε 1 ώρα. Όσο η επουλωτική διαδικασία το επιτρέπει, το βάδισμα πρέπει να γίνεται σταδιακά πιο γρήγορο και ζωηρό, το σιγανό περπάτημα δεν προσφέρει ιδιαίτερα οφέλη. Οι ανηφόρες ή το ανέβασμα ορόφων δεν απαγορεύονται. Η άσκηση πρέπει να γίνεται, αν όχι καθημερινά, τουλάχιστον κάθε 2η ημέρα. Ανάλογα με την πρόοδο του κάθε ασθενούς, προς το τέλος του τριμήνου επιτρέπονται και άλλες δραστηριότητες όπως κολύμβηση, ποδήλατο, τρέξιμο, χορός.

Ο κάθε ασθενής πρέπει να ξέρει να μετρά τους παλμούς του

Σαν γενικός κανόνας, κατά τη διάρκεια της άσκησης οι παλμοί της καρδιάς δεν θα πρέπει να υπερβαίνουν τους 200 - τα χρόνια της ηλικίας. Έτσι, αν ο ασθενής είναι 60 χρονών, το μέγιστο που επιτρέπεται να ανέβουν οι παλμοί είναι 200-60, δηλαδή 140 σφύξεις το λεπτό.

Στέρνο

Τις επόμενες 6-8 εβδομάδες πρέπει να αποφεύγεται η εφαρμογή δύναμης στα χέρια και το σήκωμα βαρέων αντικειμένων ώστε να επιτευχθεί η επούλωση του στέρνου. Ο ασθενής πρέπει να αποφεύγει να στηρίζει το σωματικό του βάρος στα χέρια του, όταν σηκώνεται από το κρεβάτι.

Οδήγηση

Η οδήγηση αυτοκινήτου επιτρέπεται μετά τις πρώτες 6 εβδομάδες. Το διάστημα αυτό απαιτείται όχι τόσο από άποψη καρδιακής λειτουργίας αλλά λόγω του περιορισμού που προσδίδει το τραύμα στο θώρακα. Η οδήγηση μοτοποδηλάτου επιτρέπεται μετά τις 12 εβδομάδες, όταν το στέρνο έχει επουλωθεί.

Σεξ

Κατά τη διάρκεια των πρώτων εβδομάδων πιθανόν να μην υπάρχει επιθυμία για σεξουαλική επαφή. Αυτό δεν θα πρέπει να δημιουργεί ανησυχία, αλλά θα πρέπει να συζητιέται μεταξύ των συζύγων. Χρειάζεται υπομονή, ευαισθησία και η σεξουαλική επιθυμία θα επανέλθει. Αν υπάρχει η υποψία ότι κάποιο από τα φάρμακα δημιουργεί παρενέργειες, όπως αδυναμία σεξουαλικής δραστηριότητας, θα πρέπει να συζητηθεί με το γιατρό, που μπορεί να μειώσει τη δόση ή να αλλάξει το συγκεκριμένο φάρμακο.

Γενικά, οι ασθενείς μπορούν να έχουν σεξουαλική επαφή σε 2-3 εβδομάδες μετεγχειρητικά, Ίσως ο πόνος του τραύματος στέκεται εμπόδιο αλλά οι πιο πολλοί βρίσκουν την κατάλληλη στάση, ώστε να μειώνεται ο πόνος και ταυτόχρονα να μην εξασκείται ιδιαίτερη πίεση στα χέρια και το στήθος, Αυτά μπορούν να διευθετηθούν σε μια σχέση σταθερή ή μεταξύ των συζύγων, Οι πρόσκαιρες και ευκαιριακές σχέσεις φαίνεται να εξασκούν περισσότερο στρες στην καρδιά.

Εγκυμοσύνη

Η εγκυμοσύνη θα πρέπει να αποφεύγεται τον πρώτο χρόνο μετά το χειρουργείο και η ασθενής, σε συνεννόηση με το γιατρό της, θα πρέπει να βρει τον καλύτερο τρόπο προφύλαξης.

Η ασθενής με προσθετική βαλβίδα πρέπει να τροποποιήσει την αντιπηκτική της αγωγή κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή και στενή συνεργασία καρδιολόγου και γυναικολόγου.

Επιστροφή στην εργασία

Η επιστροφή στην εργασία εξαρτάται από την ταχύτητα ανάρρωσης του ασθενούς και τη φύση της εργασίας, Για τα επαγγέλματα που δεν απαιτούν σημαντική σωματική προσπάθεια, η επιστροφή στην εργασία μπορεί να γίνει μέσα στους δύο πρώτους μήνες μετά την εγχείρηση, Η επιστροφή στα υπόλοιπα επαγγέλματα γίνεται μετά τους τρεις μήνες, Στις περιπτώσεις αυτές, καλό θα είναι το θέμα να συζητηθεί με τον καρδιοχειρουργό και τον καρδιολόγο του ασθενούς πριν από την έναρξη της εργασίας.

Διακοπές

Μετά την πρώτη μετεγχειρητική περίοδο (15 ημέρες από την έξοδο από το νοσοκομείο), εφόσον ο ασθενής αισθάνεται καλά και επιθυμεί, μπορεί να προγραμματίσει διακοπές. Το αεροπορικό ταξίδι δεν αντεδείκνυται. Θα πρέπει όμως να αποφεύγεται η έντονη σωματική άσκηση, οι ακραίες θερμοκρασίες και τα μέρη που βρίσκονται μακρυά από νοσηλευτικό ίδρυμα.

Κολύμπι - Ιαματικά Λουτρά

Το κολύμπι επιτρέπεται μετά από 6-8 εβδομάδες, με την προϋπόθεση ότι τα τραύματα έχουν επουλωθεί πλήρως και ο ασθενής βρίσκεται σε καλή γενική κατάσταση. Καλό θα είναι, στην αρχή ο ασθενής να συνοδεύεται και από κάποιον άλλον. Να αποφεύγονται οι κρύες θάλασσες γιατί προκαλούν πόνο στα τραύματα. Όσοι ασθενείς επιθυμούν να επισκεφθούν ιαματικά λουτρά να προτιμούν τα ημίθερμα.

Ενδοκαρδίτιδα

Οι ασθενείς που έχουν υποβληθεί σε εγχείρηση ανοικτής καρδιάς και φέρουν προσθετική βαλβίδα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί στην αποφυγή μόλυνσης της νέας βαλβίδας με μικρόβια που μπορεί να εισέλθουν στο αίμα. Υπάρχουν στο σώμα μας μερικές περιοχές (στόμα, ουρογεννητικό σύστημα, έντερο) γεμάτες ακίνδυνα μικρόβια (φυσιολογική χλωρίδα). Εάν οι περιοχές αυτές τραυματισθούν από κάποια ιατρική επέμβαση, γίνονται πύλες εισόδου για τα μικρόβια, τα οποία εισέρχονται στο αίμα (μικροβιαιμία) και προσβάλλουν την προσθετική (τεχνητή) βαλβίδα. Η κατάσταση αυτή ονομάζεται ενδοκαρδίτιδα, Οι ασθενείς, με προσθετική βαλβίδα, πρέπει να προφυλάσσονται με λήψη αντιβιοτικών στις ακόλουθες περιπτώσεις:

1. Επεμβάσεις στην στοματική κοιλότητα (εξαγωγή δοντιών, βαθύ σφράγισμα, καθάρισμα δοντιών, τοποθέτηση γέφυρας, αμυγδαλεκτομή, βρογχοσκόπηση).
2. Επεμβάσεις στο ουροποιητικό σύστημα (τοποθέτηση ουροκαθετήρα, κυστεοσκόπηση, διαστολές ουρήθρας, διουρηθρική προστατεκτομή).
3. Επεμβάσεις στο γεννητικό σύστημα (απόξεση μήτρας, τοκετός, τοποθέτηση ή αφαίρεση κολπικού ή ενδομήτριου σπειράματος).
4. Επεμβάσεις στο γαστρεντερικό σύστημα (ορθοσιγμοειδοσκόπηση, κολονοσκόπηση, βαριούχος υποκλυσμός, αιμορροϊδεκτομή, οισοφαγοσκόπηση, γαστροσκόπηση).
5. Καθετηριασμός καρδιάς, τοποθέτηση τεχνητού βηματοδότη, αλλαγή βαλβίδας.

Για την ελαχιστοποίηση του κινδύνου ανάπτυξης ενδοκαρδίτιδας, θα πρέπει ο ασθενής με προσθετική βαλβίδα να φροντίζει σχολαστικά την καθαριότητα των δοντιών και των ούλων του και να επισκέπτεται συχνά τον οδοντίατρό το. Έτσι θα αποφεύγονται οι ουλίτιδες, τα αποστήματα και τα χαλασμένα δόντια, που συγκρατούν μικρόβια και ευνοούν την ενδοκαρδίτιδα. Σε περίπτωση πυρετού υψηλότερου των 38°C που διαρκεί περισσότερο από 48 ώρες ο ασθενής δεν θα πρέπει να πάρει αντιβιοτικά, προτού ληφθούν καλλιέργειες αίματος για την ανακάλυψη του υπεύθυνου μικροβίου.

Ιατρική παρακολούθηση

Η μετεγχειρητική παρακολούθηση γίνεται από τον καρδιολόγο ή, αν δεν υπάρχει στην περιοχή, από τον παθολόγο. Ο ασθενής θα πρέπει να επισκεφθεί τον καρδιολόγο του μέσα στον πρώτο μήνα μετά την επέμβαση, Ο καρδιολόγος θα καθορίσει τα επόμενα ραντεβού.

Περιορισμός των παραγόντων κινδύνου

Η μακροχρόνια διατήρηση του οφέλους από την εγχείρηση ανοικτής καρδιάς απαιτεί την αλλαγή τρόπου ζωής και τη μείωση των παραγόντων κινδύνου που επιτείνουν τη στεφανιαία νόσο.

Α) Μέσα στο τρίμηνο ο ασθενής θα πρέπει σταδιακά να τροποποιήσει τη δίαιτά του ώστε να συμβάλλει στην επιβράδυνση της εξέλιξης της στεφανιαίας νόσου. Η κεντρική ιδέα της δίαιτας είναι:

• Ελάττωση της συνολικής πρόσληψης λίπους και κρέατος
• Αύξηση στην πρόσληψη τροφών πλούσιες σε φυτικές ίνες
• Ελάττωση στη ζάχαρη και στα γλυκά
• Περιορισμός στο ελάχιστο στο αλάτι
• Ελάττωση στην κατανάλωση αλκοόλ

Η χοληστερίνη, τα τριγλυκερίδια και το σάκχαρο του αίματος πρέπει να ελέγχονται σε τακτά χρονικά διαστήματα.

Β) Αλλος παράγοντας κινδύνου είναι η παχυσαρκία. Κάθε ασθενής που ανανήπτει από ένα χειρουργείο καρδιάς πρέπει να έχει σαν στόχο τη μείωση και διατήρηση του βάρους του στα κανονικά επίπεδα. Αυτό επιτυγχάνεται με την υγιεινή διατροφή και τη σωματική άσκηση, Η διατήρηση του βάρους σε φυσιολογικά επίπεδα διευκολύνει τη μείωση της αρτηριακής υπέρτασης, τη μείωση της χοληστερίνης και βοηθάει το έργο της καρδιάς.

Γ) Η αυξημένη αρτηριακή πίεση (υπέρταση) αναγκάζει την καρδιά να εργάζεται πιο επίπονα και εξασκείται αυξημένη πίεση στα τοιχώματα των αρτηριών. Αυτά συμβάλλουν ώστε οι αρτηρίες να μαζεύουν πιο γρήγορα χοληστερίνη και λιπίδια "πουρί" στα τοιχώματά τους και να δημιουργούνται οι στενώσεις. Επομένως, οι ασθενείς με υψηλή αρτηριακή πίεση έχουν πιο πολλές πιθανότητες να παρουσιάσουν στηθάγχη ή έμφραγμα του μυοκαρδίου.

Πως να ελέγχεται η αρτηριακή πίεση

• Μέτρηση της αρτηριακής πίεσης ανάλογα με τις οδηγίες του γιατρού
• Σταμάτημα του καπνίσματος
• Περιορισμός του αλατιού στο ελάχιστο
• Συχνή άσκηση και τρόποι χαλάρωσης για περιορισμό του άγχους
• Μείωση του Βάρους
• Επιμελής πρόσληψη των φαρμάκων κατά της υπέρτασης

Δ) Το κάπνισμα ενοχοποιείται ότι συμβάλει στην δημιουργία της στεφανιαίας νόσου, Το κάπνισμα πέρα από κάθε αμφιβολία χειροτερεύει τη στεφανιαία νόσο και την στηθάγχη με την πρόκληση σπασμού των στεφανιαίων αρτηριών και συμμετέχοντας στην αύξηση της εναπόθεσης των λιπιδίων μέσα στις αρτηρίες, Επίσης, αυξάνει την αρτηριακή πίεση και τις σφύξεις, ελαττώνει τα επίπεδα του οξυγόνου στο αίμα και διαταράσσει την ηλεκτρική δραστηριότητα της καρδιάς.

Το αλκοόλ σε μέτριες ποσότητες (άνδρες: 21 μονάδες/εβδομάδα, γυναίκες: 14 μονάδες/εβδομάδα) ωφελεί λόγω της ήπιας διαστολής που προκαλεί στις αρτηρίες (ΣΧΗΜΑ). Βέβαια χρειάζεται προσοχή, όταν συνυπάρχει σακχαρώδης διαβήτης ή λαμβάνονται αντιπηκτικά φάρμακα, ή συνυπάρχει σοβαρή καρδιομυοπάθεια και αρρυθμίες.

Ε) Άλλος παράγοντας κινδύνου είναι το άγχος. Το άγχος αυξάνει τις σφύξεις, την αρτηριακή πίεση και η καρδιά αναγκάζεται να εργασθεί πιο επίπονα. Χρειάζεται αλλαγή φιλοσοφίας και τρόπου ζωής. Τα δύσκολα προβλήματα πρέπει να μοιράζονται και να ζητείται συμπαράσταση από συγγενείς ή φίλους, Οι ασθενείς, που διακρίνονται από τελειομανία, πρέπει να δέχονται τους άλλους με τις αδυναμίες και τα λάθη τους και να προσπαθούν να ελέγχουν το θυμό ή την ανησυχία, αν κάτι δεν πάει καλά. Οι ασθενείς, που ανησυχούν για κάθε τι, πρέπει να ιεραρχήσουν ποια είναι τα πραγματικά προβλήματα και να ζητούν τη βοήθεια κάποιου, που εμπιστεύονται. Το άγχος της καθημερινότητας μπορεί να μετριάζεται με την άσκηση κοντά στη φύση και την αφιέρωση κάποιων ωρών, κατά τη διάρκεια της ημέρας, μόνο για τον εαυτό μας. Κάθε ασθενής πρέπει να βρίσκει τουλάχιστον 1 ώρα καθημερινά για χαλάρωση και την απόλαυση του μεσημεριανού ύπνου. Πρέπει να συνειδητοποιηθούν οι δυσκολίες και οι δυνατότητες, ώστε οι επαγγελματικοί ανταγωνισμοί και αναζητήσεις να προσαρμόζονται έτσι ώστε να μην "μαστιγώνουν" την καρδιά.

ΣΤ) Η εκδήλωση της στεφανιαίας νόσου και οι επιπλοκές της είναι συχνότερες στους διαβητικούς ασθενείς. Για την αναχαίτιση των βλαβερών συνεπειών του σακχαρώδους διαβήτη, είναι απαραίτητο, η αυστηρή τήρηση του διαιτολογίου και η τακτική παρακολούθηση του ασθενούς από ειδικό διαβητολόγο.

Πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι η διατήρηση του οφέλους που πήρε ο ασθενής από τη χειρουργική επέμβαση απαιτεί τη μακρόχρονη και συνδυασμένη μείωση όλων των παραγόντων κινδύνου.

Η οικογένεια παίζει σημαντικότατο ρόλο στη φάση ανάρρω-σης του ασθενούς αλλά και στη στήριξη αλλαγής τρόπου ζωής, διατροφής κ.λ.π. Η οικογένεια θα βοηθήσει να ξεπεραστούν οι φοβίες και το άγχος, που διακατέχουν τον κάθε ασθενή πριν και μετά την επέμβαση αλλά και στην απόκτηση αυτοπεποίθησης ότι τώρα είναι υγιής και μπορεί να έχει φυσιολογικό τρόπο ζωής.